Rys historyczny i dziedzictwo kulturowe ziemi namysłowskiej

Poszukując pierwszych historycznych wzmianek o ziemi namysłowskiej, nie wystarczy sięgnąć do średniowiecza. Najwcześniejsze ślady osadnictwa na tym terenie, odkryte podczas wykopalisk w Świerczowie, pochodzą z epoki kamienia, a dokładniej z mezolitycznej kultury chojnicko-pieńkowskiej, z ok. V w. p.n.e. Podczas prac archeologicznych w okolicach Woskowic Małych i Bierutowa odnaleziono natomiast liczne pozostałości z epoki brązu. Wiele z tych artefaktów można obejrzeć w Izbie Regionalnej w Namysłowie. W kolejnych wiekach wcześniejsze kultury osadnicze ustąpiły miejsca kulturze przeworskiej, dominującej między III w. p.n.e. a V w. n.e., pozostającej pod silnym wpływem Rzymian. Warto też wspomnieć, że przez okolice Namysłowa prowadził szlak bursztynowy – jeden z najważniejszych historycznych szlaków handlowych. Do jego przebiegu nawiązuje dziś położenie drogi krajowej nr 39.

Czasy średniowiecza

W czasach średniowiecza obszar dzisiejszego powiatu namysłowskiego znalazł się w granicach Polski, będącej wówczas pod władaniem Mieszka I. To właśnie z tego okresu pochodzą ślady osadnictwa średniowiecznego w regionie, odnalezione na terenie Starego Miasta w Namysłowie. Niemałe znaczenie dla rozwoju tych ziem miało utworzenie w 1000 r. diecezji we Wrocławiu, na terenie której znalazły się także okolice Namysłowa.

Pierwsza wzmianka o samym mieście pochodzi z 1233 r. Dynamiczny rozwój miast i wsi, mający miejsce w XIII w., spowodowany był przede wszystkim sprowadzeniem osadników z Niemiec, co wpłynęło również na zmianę składu narodowościowego tego obszaru. Miasta były zakładane w sposób umożliwiający swobodną komunikację – od każdej wsi do miasta z targowiskiem nie mogło być więcej niż 15 km, żeby chłop mógł w jeden dzień przebyć drogę tam i z powrotem. Pomiędzy miastami odległości mogły być większe, do 30 km, dostosowane do możliwości jadących konno. Namysłów w tym czasie stał się centralnym ośrodkiem gospodarczym.

Więcej na temat historii Namysłowa można przeczytać w publikacji, która ukazało się niedawno staraniem Starostwa Powiatowego w Namysłowie.

Nieco bardziej burzliwy dla ziemi namysłowskiej okres przypadł na XIV w., kiedy toczyła się wojna polsko-czeska, rozpoczęta najazdem króla Czech Jana I Luksemburskiego na księstwo świdnickie. Skutkiem podpisanego w 1348 r. pokoju namysłowskiego okolice te przeszły pod panowanie czeskie i pozostały częścią Królestwa Czeskiego przez cztery następne stulecia. Sam Namysłów stał się wówczas miastem królewskim, co niezwykle korzystnie wpłynęło na jego rozwój. Król czeski, w obawie przed próbami odzyskania Śląska przez Polskę, otoczył miasto potężnymi murami, które w znacznym stopniu poprawiły jego obronność. Dzięki murom Namysłów oparł się m.in. najazdowi husytów podczas wojen religijnych w XV w.

Czasy królów czeskich, austriackich Habsburgów i Królestwa Prus

Ostatnim czeskim królem władającym ziemią namysłowską był Ludwik Jagiellończyk, który zginął w bitwie z Turkami pod Mohaczem. W następstwie tego wydarzenia na tron czeski został wybrany arcyksiążę austriacki Ferdynand I Habsburg, późniejszy król niemiecki i cesarz, co zapoczątkowało władzę katolickich Habsburgów. Pomimo panującej religii katolickiej, na Śląsku szybko rozprzestrzeniła się zapoczątkowana przez Marcina Lutra reformacja. W 2. poł. XVI w. na terenie podlegającym biskupowi wrocławskiemu pozostało zaledwie trzech duchownych.

Sytuacja uległa całkowitej zmianie po wojnie trzydziestoletniej, która odcisnęła spore piętno na tym terenie. Wiele ważnych budynków zostało zniszczonych, niektóre pozbawiono ich pierwotnej roli. Podpisany w 1648 r. pokój westfalski, kończący wojnę trzydziestoletnia, zbiegł się w czasie z rozpoczęciem kontrreformacji, która dotarła także w okolice Namysłowa. Kościoły ponownie stały się katolickie, pojawili się franciszkanie nawracający mieszkańców. Habsburgowie zaczęli dążyć do centralizacji władzy oraz monarchii absolutnej. Spowodowało to niechęć w stosunku do panujących, która stała się głównym powodem braku oporu ludności podczas pruskiego najazdu, przez co król Fryderyk II Wielki opanował Śląsk. Po toczących się bitwach tereny te zostały odebrane Austriakom i włączone do Prus, a później do Niemiec.

Po 1741 r. zniesiony został podział feudalny, a do życia powołano powiaty – w tym także powiat namysłowski. Król pruski dał także wolność wyznawcom religii: nie odebrał świątyń katolikom, ale opodatkował klasztory, ewangelikom pozwolił natomiast na wznoszenie własnych kościołów. W szkołach wprowadzony został obowiązujący język niemiecki, przez co język polski był stopniowo wypierany (pomimo tych trudności powiat namysłowski i sycowski były jedynymi na terenie Dolnego Śląska, gdzie do początku XX w. przetrwał język polski). W Namysłowie zostały wyburzone mury miejskie, ograniczającego jego rozwój, zaczęto budować utwardzone szosy, uruchomiono też połączenie kolejowe. Niektóre z miast, na przykład Świerczów, upadały. Inne, po początkowym upadku, podnosiły się ze zdwojoną siłą – wśród nich Pokój, który stał się renomowanym kurortem.

Pierwsza i druga wojna światowa

Po zakończeniu pierwszej wojny światowej zachodnia część regionu pozostała pod rządami niemieckimi, natomiast w części wschodniej odbył się plebiscyt, który miał zdecydować o dalszej przynależności państwowej. W jego wyniku północno-wschodnia część powiatu została włączona do Polski, reszta ziem pozostała w państwie niemieckim.

Działania drugiej wojny światowej toczyły się z dala od Namysłowa, zawiązały się tu jednak zalążki Armii Krajowej, szybko rozbite przez agresorów. W drugiej połowie stycznia 1945 r. nastąpiła przymusowa ewakuacja mieszkańców w obliczu zbliżających się wojsk radzieckich. Wojska niemieckie zostały pokonane 21 stycznia w bitwie pod Smarchowicami Śląskimi i tego samego dnia wojska radzieckie zajęły Namysłów i większość powiatu.

Porozumienia zawarte w Jałcie i Poczdamie spowodowały, że ludność niemiecka zamieszkująca te tereny została wysiedlona, na jej miejsce sprowadzono przesiedleńców z Kresów Wschodnich oraz migrantów ze środkowej Polski. Ziemie te zostały włączone do Polski.